नेपालगञ्ज, बाँके । हिन्दू स्वयंसेवक संघ नेपाल, नेपालगञ्ज बाँकेको जिल्ला वार्षिक योजना बैठक सम्पन्न भएको छ। बैठकमा वर्षभर सञ्चालन हुने विभिन्न कार्यक्रमहरूको योजना तर्जुमा गरिएको छ।
बैठकमा साउन महिनामा बाँके जिल्लाका सबै गाउँपालिकामा गुरु दक्षिणा कार्यक्रम आयोजना गर्ने निर्णय भएको छ। कार्यक्रमको मिति र स्थानबारे छलफल गरिएको थियो। हिन्दू स्वयंसेवक संघ नेपालका प्रचारक बिकुल दहालले हिन्दू सनातन धर्मको संरक्षण, सम्बर्द्धन र प्रवर्द्धनका लागि गुरु पूजन कार्यक्रम क्याम्पस, विद्यालय र पालिकाहरूमा आयोजना गर्ने योजना बनाइएको जानकारी दिनुभयो।
यस वर्ष संगठनको शताब्दी वर्ष मनाउने विशेष कार्यक्रमको आयोजना गरिनेछ। साथै, शिविर, दीपावली उत्सव, खिचडी कार्यक्रमलगायतका नियमित कार्यक्रमहरू यथावत् रहने भएका छन्। जिल्लाका सबै पालिकामा संघ चालक र समिति गठन गर्ने निर्णय पनि भएको छ।
कार्यक्रम दिउँसो १ बजेदेखि ५ बजेसम्म सञ्चालन भएको थियो, जसमा करिब ४० जना सहभागी थिए। बैठकमा संघ चालकहरू रामकुमार दीक्षित, हरिओम सिंह, भूपेन्द्र अधिकारी, खडक प्रसाद बोहोरा लगायतको उपस्थिति थियो।
जिल्ला संघ चालक अध्यक्ष फूलचन्द्र तिवारी, ध्रुव शर्मा र रामकुमार दीक्षितको आतिथ्यमा कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ
गुरु दक्षिणा हिन्दू स्वयंसेवक संघ नेपालको एक महत्त्वपूर्ण सांस्कृतिक र धार्मिक कार्यक्रम हो, जुन साउन महिनामा आयोजना गरिन्छ। यो कार्यक्रम हिन्दू परम्पराअनुसार गुरुप्रति कृतज्ञता र सम्मान प्रकट गर्ने अवसर हो। स्वयंसेवकहरूले आफ्ना गुरु वा मार्गदर्शकहरूलाई दक्षिणा (सामग्री वा आर्थिक सहयोग) प्रदान गरी सम्मान गर्छन्, जसले संगठनको अनुशासन, समर्पण र सांस्कृतिक मूल्यहरूलाई प्रोत्साहन गर्छ।
गुरु दक्षिणाको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
गुरु दक्षिणा हिन्दू संस्कृति र परम्परामा गहिरो जरा भएको एक प्राचीन प्रथा हो, जुन गुरु-शिष्य परम्पराको अभिन्न अंग मानिन्छ। यो प्रथा वेदकालीन समयदेखि नै प्रचलित छ, जहाँ शिष्यहरूले आफ्ना गुरुप्रति कृतज्ञता र सम्मान प्रकट गर्न दक्षिणा (आर्थिक, सामग्री वा सेवाको रूपमा) प्रदान गर्थे। गुरु दक्षिणाको अवधारणा भारतीय उपमहाद्वीपको धार्मिक, शैक्षिक र सांस्कृतिक इतिहासमा गहिरोसँग जोडिएको छ।
ऐतिहासिक सन्दर्भ:
वैदिक काल र गुरुकुल परम्परा:
वैदिक कालमा गुरुकुलहरूमा शिक्षार्थीहरूले गुरुको आश्रममा बसेर वेद, उपनिषद्, दर्शन र अन्य ज्ञान आर्जन गर्थे। शिक्षाको समापनमा शिष्यहरूले गुरुलाई दक्षिणाको रूपमा गाई, अन्न, वस्त्र वा अन्य सामग्री प्रदान गर्थे। यो प्रथा महाभारत र रामायण जस्ता ग्रन्थहरूमा पनि उल्लेख छ। उदाहरणका लागि, महाभारतमा एकलव्यले गुरु द्रोणाचार्यलाई दक्षिणाको रूपमा आफ्नो अंगूठा अर्पण गरेको प्रसंग प्रख्यात छ।
हिन्दू दर्शनमा गुरुको महत्त्व:
हिन्दू दर्शनमा गुरुलाई ईश्वरको रूपमा लिइन्छ। “गुरुर्ब्रह्मा, गुरुर्विष्णु:, गुरुर्देवो महेश्वर:” भन्ने श्लोकले गुरुलाई सृष्टिकर्ता, पालक र संहारकको रूपमा सम्मान गरिन्छ। गुरु दक्षिणा गुरुको ज्ञान, मार्गदर्शन र आशीर्वादको बदलामा शिष्यको कृतज्ञताको प्रतीक हो।
नेपालको सन्दर्भ:
नेपालमा गुरु दक्षिणा कार्यक्रम विशेषगरी हिन्दू स्वयंसेवक संघमार्फत ग्रामीण र शहरी क्षेत्रहरूमा आयोजना हुन्छ। साउन महिनामा यो कार्यक्रम गुरु पूजन, सांस्कृतिक जागरण र संगठनका गतिविधिहरूको समीक्षाको रूपमा मनाइन्छ। नेपालगञ्ज, बाँकेको हालैको जिल्ला वार्षिक योजना बैठकमा पनि गुरु दक्षिणा कार्यक्रमलाई क्याम्पस, विद्यालय र पालिकाहरूमा सञ्चालन गर्ने योजना बनाइएको छ, जसले यसको स्थानीय महत्त्वलाई झल्काउँछ।
गुरु दक्षिणाको उद्देश्य:
आध्यात्मिक: गुरुप्रति श्रद्धा र कृतज्ञता व्यक्त गर्ने।
सांस्कृतिक: हिन्दू धर्म र परम्पराको संरक्षण र सम्वर्द्धन।
संगठनात्मक: स्वयंसेवकहरूमा अनुशासन, एकता र समर्पणको भावना जागृत गर्ने।
सामाजिक: समुदायमा धार्मिक र सांस्कृतिक जागरूकता फैलाउने।
आधुनिक सन्दर्भ:
आधुनिक समयमा गुरु दक्षिणा केवल सामग्री अर्पणमा सीमित नरही संगठनको गतिविधि सञ्चालन, सामाजिक कार्य र धार्मिक जागरणका लागि आर्थिक सहयोग जुटाउने माध्यम पनि बनेको छ। हिन्दू स्वयंसेवक संघले यसलाई सामूहिक भेला, छलफल र योजना निर्माणको अवसरको रूपमा उपयोग गर्छ।
